El yihad ecosófico en Galicia

Primera parte: El futuro en llamas

1. No había pasado ni una semana desde la muerte de dos taladores en el incendio de Fornelos, el viernes 13 de Agosto de 2010, que ya la Guardia Civil y detrás el diario El País optaron por la vía fácil de señalar un chivo expiatorio para echarle, literalmente, los muertos encima: han elegido al punto más vulnerable desde el punto de vista humano, el capataz, que además era amigo y compañero en el frente de llamas de los fallecidos. El verbo empleado por el periodista incluye la insidia, la acusación, la calumnia. El capataz habría «dejado», entiéndase abandonado, a los dos «brigadistas», es decir taladores, porque así estaban contratados por la empresa pública SEAGA, la encargada de luchar contra los incendios. En realidad, la actuación del capataz siguió estrictamente el protocolo de actuación. No los dejó ni los abandonó, no fue un desaprensivo que se retiró preso del pánico, no fue un cobarde, sino que actuó en conformidad con el protocolo de actuación en estos casos. Pero parece que a la Guardia Civil y al periódico El País la verdad les importa menos que la posibilidad de tener un culpable, más fácil que la Xunta, que la empresa SEAGA, que los pactos secretos entre peces gordos para esconder los hechos detrás de la tragedia.

2. No quiero esconder mi sorpresa por esa acusación malintencionada. Esa noche, las personas que estaban en el terreno no estaban abandonados, cuando el capataz, siguiendo el protocolo, subió al coche con el único propósito de actuar con calma y responsabilidad. Cuando regresó, sus hombres yacían calcinados, pero aún hizo falta un breve lapso de tiempo para encontrarlos. Que los dos jóvenes cometieran el error fatal de escapar de las llamas con el viento por detrás no exime de culpa a los responsables de formación, que no deberían haberse conformado con saber que ambos ya habían participado en cinco y siete campañas de verano de extinción de incendios cada uno. Este año, para ahorrar, llevaban una semana trabajando.

3. Es evidente entonces que los fallos se acumulan en este caso trágico a todos los niveles. La Xunta, en su afán de ahorrar, no mantuvo ninguna política activa de silvicultura en invierno y primavera. La SEAGA, mal acostumbrada por el ambiente de desprecio general por la juventud y los mileuristas, llevó el afán de ahorro hasta el punto de reducir de tres raquíticos meses de contrato a dos meses, o incluso uno y medio. Esta misma empresa decidió aplicar un modelo de contrato insultante que solo aceptaron los contratados por puro amor al bosque, por pura conciencia ante el problema. Los datos están ahí, han sido publicados. Cobraban 1040 euros brutos prorateados, es decir, menos de mil euros netos. Sus trajes de trabajo son altamente inflamables. Las botas, compradas en el Corte Inglés, son de un material que se derrite con altas temperaturas. Se ha leído y se ha confirmado que ni siquiera disponían de una cantidad de agua potable en conformidad con las necesidades del trabajo en el terreno, donde el humo respirado y las altas temperaturas del aire y de la proximidad de las llamas solo pueden paliarse bebiendo mucha agua. Por contrato, las horas extras solo se pagan cuando superan las 55 horas al mes, es decir, que no se paga una semana adicional metida con fórceps en las cuatro del mes. Y además, la empresa no pagaba puntualmente. Los brigadistas no son tontos, están explotados laboralmente pero su amor al bosque los empuja cada año a aceptar un trabajo infravalorado por la Administración, la prensa y la sociedad gallega.

4. Los orígenes de los incendios de verano se explican por múltiples razones. Se ha aludido a la sustitución de los bosques autóctonos por eucaliptos, que solo son útiles para la industria de la celulosa y de conglomerados. Se ha aludido a la dispersión minifundista que hace que muchos propietarios no permitan, no consientan, no pidan que se explote sus propiedades, y que sin embargo las dejen a la merced de la la proliferación de una maleza que arde como combustible cuando se juntan los factores de humedad, temperatura y viento. Se ha aludido a los intereses específicos de los que ven en los incendios la promesa de ayudas, un capitalismo del desastre típico de una sociedad subdesarrollada. Y se ha aludido a los pirómanos, los inconscientes, los imprudentes y los desalmados. Pero todo ello no agota la cuestión, porque la lucha contra los incendios debería ser una prioridad para la Xunta que, con medios y voluntad, podría ser más fuerte que todos estos factores. Desgraciadamente, no lo es.

5. Los bosques que suponen dos tercios de la superficie de Galicia son una fuente de riqueza medioambiental única, que no se debe valorar solamente en términos de explotación racional de la madera y otros combustibles, sino en términos paisajísticos, culturales y turísticos. ¿Seguirán viniendo turistas a ver colinas ardiendo? ¿Confiaremos en una Administración que es incapaz de conservar lo común? ¿Será preciso emigrar cuando el futuro en llamas sea el presente definitivo?

6. En la parábola de la buena palabra, el Corán compara ésta con una árbol sano: «[…] Es como un buen árbol cuya raíz está bien asentada y cuya copa se eleva al cielo;» C 14: 24.

7. El cinismo que se apodera de todos los estratos de la Administración no debe fomentar a su vez el cinismo de la ciudadanía gallega. Es posible luchar contra los incendios, no es una fatalidad ni una posibilidad para cobrar ayudas, aunque pueda parecerlo. La conciencia de todos es indispensable para llevar adelante un esfuerzo colectivo contra este problema eminentemente espiritual, además de social, económico, ecológico, cultural y político. Llamo a este esfuerzo colectivo yihad, un yihad que debe ser liderado por la ciudadanía ante la desidia de la Administración y la inoperancia de la oposición política. Se trata de un yihad ecosófico, que entienda que nuestra casa común, que incluye los bosques, debe ser protegida como una filosofía de saber vivir, de saber avanzar juntos.

8. No es casual que el desastre que asola regiones enteras de Pakistán, inundadas por las aguas del Indus, coincida con el desastre de los incendios en Galicia. Podemos hablar de un desastre global, del planeta enfermo, de la conjunción planetaria de múltiples desastres que suman sequías, incendios como los de Rusia, inundaciones, contaminaciones masivas y vertidos tóxicos de magnitudes colosales. El yihad ecosófico en Galicia no debe concebirse como una prioridad local aislada de un movimiento que debe recorrer los cinco continentes. Debemos contar con los Estados, pero superar las inercias y desidias de éstos. Debemos contar con la ciudadanía y concienciarla, desde las escuelas hasta las aldeas. Debemos contar con los movimientos ecologistas y de DDHH que actúan ya en todas partes. Porque hay una estrecha relación entre justicia y ecosofía. Allí donde no se respetan los DDHH, tampoco se respeta el Medio Ambiente, y viceversa.

9. Ganaremos esta batalla contra los incendios cuando los vecinos sean los primeros en denunciar y en evitar que uno de ellos prenda un matorral. Por eso debemos evitar las estigmatizaciones, incluso de los responsables políticos, porque no podremos ganar contra ellos, sino con ellos. Más allá del rechazo que pueda suscitar el gobierno de Feijóo, debemos ser conscientes de que no lograremos resultados enfrentándonos frotalmente con sus políticas nefastas de ahorro, que esconden sus propios despilfarros y prioridades ridículas. Sabemos que han ganado las elecciones con mentiras e infamias, pero no debe llevarnos al punto de desear que sus fracasos invaliden su acción de gobierno para que así se acorte su mandato. Ojalá gobierne muchas legislaturas si por lo menos sirve para que algo tam importante como este yihad ecosófico cale en la acción común de todos los gallegos.

10. No se trata, como bien se ha señalado más de una voz estos días, de pensar que los bosques deben convertirse en jardines. Un bosque no es un jardín ni debe ser tratado como tal. Tampoco cabe confundir el espíritu ecosófico con una sacralización del bosque, una recuperación del concepto latino de lucus, donde el bosque es el espacio prohibido, que da miedo y fascina por su oscuridad impenetrable. La relación con el bosque en Galicia debe inventarse como una forma moderna de entender la naturaleza, que no está reñida ni con su disfrute ni con su explotación racional. No se trata de domesticar el bosque, ni tampoco de expulsarlo de nuestros modos de vida. Hablaría de convivir con él, con sus peculiaridades y con sus necesidades. Abandonemos las retóricas de los tiempos pasados en los que la gente necesitaba leña para cocinar, calentarse e iluminar los hogares. La leña puede tener un sitio en nuestras vidas, pero no sobreestimemos sus virtudes. Al contrario, una relación sana con el bosque debe dejar atrás los usos de antaño que finalmente destacaban sobre todo por su carácter depredador. Ni un futuro en llamas, ni un futuro en chozas. Un futuro en comunión con la naturaleza no puede significar un reciclaje de mitos sobre armonías pasadas que solo pueden servir para añadir confusión al debate y para que los que viven en zonas rurales no entiendan el propósito del yihad ecosófico. Hasta que la vida en las aldeas no sea tan cómoda como en las ciudades gallegas, no podremos aspirar a que la población gallega agraria no vea el bosque como una traba a su bienestar.

Segunda parte: Hacia el bosque-ser

11. El yihad ecosófico en Galicia se centra en la lucha contra los incendios forestales, pero supone una reflexión crítica de muchos otros factores atávicos de la sociedad gallega. Citemos el abandono del campo, cuyo trabajo es en muchos casos ruinoso, frente a la competencia de los conglomerados agroindustriales. Citemos la dispersión urbanística, que dificulta la tarea de los concellos para ofrecer servicios de calidad a toda la ciudadanía. Citemos el urbanismo salvaje en las costas, que más allá del feísmo y del impacto medioambiental, devalúa el país interior e impone un modelo de Espectáculo en el que la cultura, las inversiones, el desarrollo y los ingresos del turismo se ven acaparados por las zonas costeras en detrimento de otras regiones del país que también necesitan medios para vivir y desarrollarse. Citemos por fin la vigencia de una cultura del pelotazo importada a lo cutre en lo rural que hace que cualquier bosque se vea como un obstáculo para realizar un negocio fácil, ya sea por la vía de la recalificación de terrenos o por la de la suplantación por pastos. Bueno es que desde hace ya tiempo se haya prohibido recalificar terrenos quemados, pero ¿quién vigila que las normas se cumplan? La política de vigiliancia de los concellos brilla por su ausencia, y quizás ahí también debemos ser conscientes de que es un problema que los técnicos locales, aun en el caso de que tengan la voluntad de luchar contra la ilegalidad urbanística, no pueden resolver sin contar con una población que denuncie inmediatamente las infracciones, en vez de que predomine la cultura de la complaciencia y la no-intromisión en los asuntos del vecino para proteger las propias infracciones.

12. Los niños deben ser educados en nuestras escuelas con valores que les despierten el respeto y el interés por la fauna y la flora de nuestros bosques. Ya sea en la ciudad como en las poblaciones rurales, los niños pueden y deben conocer los nombres gallegos, las características y las amenazas que pesan sobre los árboles. Para ello nada sería más provechoso que formalizar que los propios empleados de la SEAGA contratados todo el año contasen con módulos de formación en los que ellos mismos explicasen en las escuelas los conocimientos adquiridos de forma teórica y en el terreno. No faltan archivos gráficos de los efectos de los incendios, de la urbanización descontrolada y de la belleza de nuestro país. Dichos archivos deben ser divulgados formalmente durante todo el año, en todas las etapas de la enseñanza obligatoria.

13. La poesía gallega ha cantado las raíces celtas en periodos en los que primaba la creación de un conciencia nacional. Es hora de que las instituciones gallegas fomenten la creación artística que emplee el bosque gallego como motivo de inspiración, creación e hibridación artística. Pienso en el Land Art, que puede ser estudiado como modelo de agenciación del arte en el bosque-ser, y pienso en los combates florales, qu adaptados al contexto gallego, podrían centrarse en la elaboración de metáforas que emplearan referentes provenientes de los bosques.

14. El turismo rural es una opción legítima y de futuro para un sector hostelero que, con la reciente explosión del fenómeno del Camino de Santiago, comprueba que podemos atraer con éxito turistas más interesados por la cultura que por el botellón y el salto desde los balcones hasta las piscinas de los hoteles. La equitación no competitiva de paseo, la creación de redes de talleres de escritura y traducción en aldeas que ofrezcan calma para el trabajo intelectual y la conexión con la Red de internet, la valorización decisiva de la gastronomía basada en productos ecológicos y la cocina tradicional, todos y cada uno de estos factores pueden a la larga ser alicientes de primer orden para que los bosques se vean como una fuente de desarrollo sostenible que ha de protegerse como lo más esencial de nuestro hábitat.

15. El trabajo de ebanistería y de restauración de madera de muebles es otro sector donde las condiciones privilegiadas de Galicia ofrecen una posibilidad de desarrollo óptimo con respecto a la producción de otros países. Podemos burlarnos de IKEA, pero reconozcamos que trabajan con madera garantizada. Podemos burlarnos de Marruecos, pero sepamos que en ese país las técnicas artesanales de trabajo de la madera siguen siendo ejemplares y nos podrían servir de modelo. La decoración de nuestras casas, tras la ola de plástico y fornica, podría ser inventada de nuevo con una nueva relación con la madera de calidad cuya producción y explotación fuera no solamente sostenible, sino beneficiosa para los bosques.

16. La silvicultura debe integrarse en una estrategia global de desarrollo de viveros ecológicos, de limpieza de ríos y protección de los entornos naturales. También la calidad de la carne y de la leche mejorará cuando en vez de seguir e intentar competir con el modelo francés de grandes granjas industriales, que hoy en día se queda obsoleto en ese terreno con respecto a los competidores estadounidenses y brasileños, la sociedad gallega en su conjunto apueste por la producción agroecológica de proximidad, libre de los grandes desajustes entre producción y subvenciones europeas y de kilometrajes que encarecen el impacto, la huella ecológica de nuestro consumo.

17. La regla de los cuatro años señala que si nada cambia en Galicia, dentro de cuatro años, es decir en 2014, volveremos a enfrentarnos a los problemas que hemos conocido en 2006 y este año, sin contar con los incendios de los demás años, en los que también se producen en cantidades más que alarmantes. Por ello, pongamos por objetivo que en 2014 no solamente se reduzcan los incendios, sino que las dinámicas alternativas que pueden cambiar la tendencia fatal a la destrucción se vean empezadas y aceptadas por la ciudadanía gallega.

18. Los musulmanes gallegos, que somos muy pocos y estamos dispersos en toda la geografía de nuestro territorio, tenemos un deber añadido en este yihad ecosófico de toda la sociedad. Porque los bosques son ni más ni menos que nuestras mezquitas naturales, los espacios donde entre las columnas de los carballos podemos sentir la llamada de almuédano de la naturaleza que interpela nuestro ser en el bosque, nuestro bosque-ser.

19. Los musulmanes españoles, me atrevería a decir andalusíes, amantes de Galicia y de la naturaleza, deben ser embajadores de este yihad ecosófico en el resto del territorio peninsular, y pienso muy concretamente en Andalucía y Portugal, donde también se producen incendios de grandes dimensiones. Los turistas y los peregrinos del Camino de Santiago deben volver a sus países con la idea clara de que aquí está comenzando un movimiento serio y colectivo que quiere luchar de una vez por todas contra la destrucción de la naturaleza. Habrá que conseguir que les lleguen estas ideas durante su breve estancia en Galicia.

20. La victoria del yihad ecosófico se medirá en los resultados de la lucha contra los incendios, pero también en la capacidad de pensar nuestro ser artificical, creado, sin raíces una vez que se conoce nuestro ADN bastardo, como un bosque-ser en la superficie efímera de la vida.

Mitopoiética do fanatismo almohade

A historia de al-Andalus divídese xeralmente en catro grandes períodos delimitados por criterios cronolóxicos e políticos: o primeiro engloba o emirato e o califato omeias (711-1031), o segundo coincide coa época das taifas (1031-1090),  o terceiro agrupa as dominacións dos almorábides (1086-1147) e dos almohades (1147-metade do século XIII), e o cuarto e derradeiro reférese á dinastía nazarí que reinou en Granada dende o século XIII ata finais do XV.

O período do noso interese é o terceiro, e dentro deste, ímonos deter na época de dominación dos almohades. Isto non quere dicir que non teamos de recoñecer a continuidade dunha cultura andalusí durante os oito séculos e máis alá, senón que querémonos concentrar no contexto histórico máis inmediato ao noso obxecto de estudio, o poeta Ibn Sahl, que viviu na primeira metade do século XIII en Sevilla, chamada en árabe Išbīlīa.

Os almohades preséntansenos decote como invasores bérberes polos historiadores andalusíes e polos historiadores modernos europeos, e con todo, o período dos almohades non supón unha aculturación de al-Andalus, senón todo o contrario. A lingua oficial é, como en todos os periodos da historia de al-Andalus, a árabe, e árabe é a cultura de todos os andalusís, sexan estes árabes, bérberes, eslavos, muladís ou xudeus de orixe, como era Ibn Sahl:

A lingua árabe en al-Andalus non foi só a lingua dos árabes, senón a lingua do conxunto dos andalusís: árabes, bérberes, hispanos [ou muladís], eslavos, xudeus e cristiáns, pois era a lingua do estado andalusí [sic], da sociedade andalusí e da alta cultura andalusí. Por esa razón é natural que atopemos letrados [udabā’] andalusís famosos de orixes hispanos, como Ibn Garsīa, Ibn al-Qūṭīa, Ibn al-Qabṭurno e Ibn Bašcūāl, entre outros, o de orixes bérberes, como por exemplo ^cAbbās ibn Firnās e Ibn ^cĀ’iša , ou de orixes xudeus, como por exemplo Ibn Sahl al-Išbīlī e Ibn Hasadāī.[1]

Grazas ao mando poderoso dos almohades, a cultura andalusí recobra o vigor intelectual que pódese apreciar no renacemento da filosofía, da espiritualidade islámica de carácter místico ou teosófico, das ciencias en xeral, e particularmente da lingüística, e de tódalas expresións literarias, mais sobre todo da poesía. Simultaneamente a este renacemento cultural do periodo almohade, en Toledo tradúcense dende a metade do século XII moitas obras filosóficas e científicas árabes, as traducións da chamada Escola de Toledo, nas que participan xudeus e  que contan có patrocinio de importantes personaxes da Igresia, como o arzobispo de orixe francés Raimundo de Toledo (m. 1152), e esta Escola de tradutores de Toledo seguíu activa durante o século XIII, xa có apoio do rei de Castela Afonso X[2]. Sevilla, o corazón do poder almohade en al-Andalus, é non unha capital pechada polo fanatismo, senón unha cidade bastante cosmopolita, xa que polo seu porto operan os barcos dos comerciantes francos (especialmente xenoveses), como informa o historiador e xeógrafo Ibn Sa^cīd, que foi tamén poeta e amigo de Ibn Sahl[3]. O primer exercicio que temos de realizar é unha  breve análise da construción e o artellamento dun mito cultural específico e significativo para a nosa mirada, o que chamarei mitopoiética do fanatismo almohade, que provoca que a imaxe dos almohades  sexa asociada sempre coa violencia e co fanatismo, e non con certa  liberdade cultural e co renacemento científico.

1. a) Mitopoiética do fanatismo almohade

A mitopoiética, entendida ás veces como mitografía, é un concepto de orixe psicoanalista que se emprega agora no campo dos estudos culturais. Máis que un análise do carácter hiperbólico de certos mitos descritos e explicados, o que sería propiamente a mitografía,  queremos entender a escritura dunha mitopoiética como un discurso académico que aproveita o resón dun mito estereotipado e consolidado nos discursos conservadores e académicos para evidenciar os seus lindes implícitos, xa que, sen isa visualización, estes límites paralizarán calquera nova definición do mito. Esta cristalización do estereotipo é o que o propio discurso que suxerimos se propón superar. Para pensar o contexto cultural dos almohades temos que deprender primeiro como os discursos académicos dominantes imperaron e inda imperan ao describirenos. Malia que o renacemento cultural no período almohade sexa para nós incontrovertible, aínda perdura a imaxe moi negativa dos almohades, resultado da insistencia no seu fanatismo, actitude inscrita na loita psicótico-ideolóxica de “Oriente (bárbaro/islámico) contra Occidente (civilizado)”, ou choque de civilizacións.

O choque de civilizacións, fórmula consagrada polo artigo e o ensaio de Samuel P. Hungtingon (1993-1996, The Clash of Civilizations and the Remaking of the World Order), profesor e politicólogo que finou en 2008, é unha explicación divulgativa da historia contemporánea. Básase esta explicación  na idea de que o motor histórico é a loita pola hexemonía, principio que herdamos principalmente dunha tradición occidental decimonónica, e que se reactualiza na contemporaniedade do noso periodo post-11-S. Na nosa  época, o hiperterrorismo de Al Qaeda e as réplicas islamófobas neoconservadoras determinan políticas e guerras internacionais, pois ambos os dous fenómenos  repercuten na opinión pública global e nas sensacións xerais de seguridade e intimidade. Medran así a sospeita, a reafirmación da subxectividade propia, e mais o medo da violencia allea. A páxina web MEMRI[4], especializada na tradución de  produtos audiovisuais  con contidos jihadistas  e creada no ano 1998, é a principal fonte de documentación sobre o mundo islámico dos  elaboradores dos discursos neoconservadores estadounidenses, e tamén europeos. Á vez, estes mensaxes políticos parecen ligados ao sionismo cristián, cuxo propósito aglutinador é a defensa incondicional occidental de Israel,  país erixido coma defensor da democracia fronte ao islamofascismo (con o líder do Hezbolá libanés Hasan Nasralá coma icona populista, e Bin Laden coma icona terrorista),  que non se distingue claramente do islam. Nunhas declaracións de 2009, Pat Robertson, telepredicador evanxelista octoxenario moi influente nos Estados Unidos, nega categóricamente que o islam sexa unha relixión, senón  que o islam é un sistema político radical e destrutivo, e califícao de ameaza peor que a que representou o comunismo[5]. Estas declaracións prodúcense nun contexto amplo de competición propagandística en múltiples niveis onde se mexan leis nacionais que afectan á liberdade de expresión, a difusión internacional dos canais relixiosos ou informativos mediante a Internet ou os satélites de televisión, e as decisións globais que determinan novos marcos democráticos ou de toma de decisións. Naturalmente, tamén impregnan os discursos académicos e as conversas informais sobre o islam, ou sobre a relixión nas nosas sociedades occidentais.

Nese sentido, o tema recorrente do fanatismo almohade pertence xeralmente a unha semántica islamófoba máis ampla, feita de xeneralidades sobre o fanatismo islámico que cubren tamén o noso interese mais sen sinalaren de forma específica ós almohades, e que está xa perfeitamente formulada por arabistas españolistas decimonónicos. O grao de nitidez das ideas de odio ao islam obsérvase ben no esencialismo distas frases de Simonet (1829-1897), famoso pola súa Historia de los mozárabes de España (1897-1903), nas primeiras páxinas do seu discurso El Siglo de Oro de la literatura arábigo-española[6] (1867, p. 10):

La fe ardiente de los musulmanes, exagerada con frecuencia hasta el fanatismo, se traducia principalmente por un terrible encono y hostilidad contra los sectarios de otras creencias, y si el islamismo, considerado en su parte teórica, era solo una degeneracion, ó mas bien una derivacion falsa y grosera de la ley de Moisés y del Evangelio, en la parte práctica, que era la principal, era solo el móvil poderoso é irresistible para la guerra religiosa, para la conversion ó el exterminio de los pueblos considerados como infieles ó politeístas.

O fanatismo é o atributo alternativamente da relixión islámica e dos seus alfaquís, do pobo ou dalgúns dirixentes, mentras que a “idade de ouro das letras” é o atributo dos “nosos andaluces”, especialmente os reis das taifas no século XI[7]. O relevante semella ser que a xustificación do desenvolvemento cultural atópase decote nas virtudes dos dirixentes políticos illados do contexto islámico, os califas omeias ou os reis de taifas que apoian á cultura case en soidade, ofrecendo como contraposición unha imaxe degradante do pobo como inimigo da cultura, e especialmente da filosofía [8]. En Simonet, como máis tarde na ideoloxía  nacionalista do franquismo, o afán apoloxético da cristiandade hispánica domina completamente á análise da historia de al-Andalus[9]. José A. González Alcantud, profesor de Antropoloxía da Universidade de Granada, sinala que “os contrapesos existentes” nos círculos arabistas españoles da metade do século XIX, “que equilibraban a simpatía ou a fobia cara ao mouro [. . .], desprázanse en Simonet ata a fobia de todo o que represente o mundo islámico, e moi especialmente do pantasma cultural que significaba o prestixio romántico do Al-Andalus histórico, cuxa presencia en España acaba considerando puramente circunstancial. Constituíuse finalmente o que os psicanalistas chamaron o «obxecto fóbico», algo que se ama tan profundamente como se detesta.”[10]

Ernest Renan é sen dúbida un exemplo elocuente do prexuízo máis concreto contra os almohades, que respondía daquela a razoamentos racistas e eurocéntricos. No seu famoso ensaio de historia de filosofía medieval  Averroès et l’averroïsme[11], Renan compara a Averroes con Boecio, ambos os filósofos “derradeiros sustentos dunha civilización que se afunde”; para o historiador francés, “a filosofía arábico-española  contaba apenas dous séculos de existencia, cando se viu bruscamente parada polo fanatismo relixioso, os disturbios políticos e as invasións estranxeiras”[12]. Almohades e fanáticos semellan ser sinónimos, e soamente o carácter supostamente máis liberal dos dous primeiros califas almohades brinda certos matices na presentación do historiador: “o fanatismo, que era a alma da revolución almohade, foi contido momentaneamente polos gustos liberais de Abd-el-Moumen [^cAbd al-Mu’min (1130-1163)] e de Iousouf [Īūsuf (1163-1184)]”[13].

O historiador francés manexa con habilidade as biografías árabes de Averroes para escribir o seu ensaio, porén, nunca adopta un ton non xa compracente, senón simplemente ecuánime co exército relixioso dos almohades. En certo sentido, iso non debe sorprendermos; de feito, lemos máis comentarios de Renan sobre o fanatismo dos almohades con exemplos provenientes das mesmas fontes históricas árabes[14]. Os almohades non son os únicos calificados como fanáticos, pois no desarrollo da obra o fanatismo esténdese e xeneralízase para case tódalas mencións dos pobos que profesan a fe musulmá, do islam (chamado daquela islamismo), e incluso das súas sectas heterodoxas, “donde se alían o fanatismo e a incredulidade”[15]. Estas xeneralizacións atilaríanse hoxe xustamente de islamófobas. Non é accidental que un pensador tan importante para a construción do nacionalismo francés, moderno e laico (lembremos a súa argumentación a favor da “conciencia moral” como fundamento da nación, na súa conferencia pronunciada na Sorbonne en 1882, chamada mesmamente Qu’est-ce qu’une nation?), teña tamén algunha influencia no desenvolvemento especificamente europeo da islamofobia, que adoita traspasar a imaxe do islam medieval á actualidade, e que se pode percibir no laicismo  francés, artellado primeiramente na política e nos medios de comunicación[16].

Renan considera que, no mundo latino medieval dos séculos XIII,  XIV e XV, os cristiáns viron en Averroes o símbolo da descrenza asociada ós árabes[17], ou da herexía mesma[18]. Segundo Renan, a idea averroísta máis importante para a escolástica cristiá semella ser a unidade do intelecto, inmortal e eterno, polo que a correlativa eternidade do mundo contradí dalgún modo a idea revelada da creación. Sempre segundo o historiador, o averroísmo consagra a distinción entre filosofía e teoloxía como autoridades contraditorias[19].  Do mesmo xeito, formula a súa análise como estudo completo (e impresionante) da transmisión, tradución e difusión da descrenza racionalista averroísta, dende a filosofía xudía ata a escolástica cristiá medieval, e dende a corte siciliana de Federico II Hohenstaufen ata a Escola de Padua,  polo que faise evidente que o contexto histórico dos almohades, lonxe de ser o principal interese do historiador, se limita a amosarse nunhas consideracións xerais introdutorias. Certamente, o fanatismo dos almohades é unha característica importante do contexto andalusí nos séculos XII e XIII, mais esta época non se esgota no resumo deste único aspecto negativo, que amais non se corresponde coa realidade sociocultural á que podamos intentar achegarmos con razoamentos máis obxectivos. Precisamente, Renan resume tamén moi ben en que pode consistir esa obxectividade dos razoamentos: “en certo modo, é máis importante saber que pensou o espírito humano sobre un problema, que ter unha opinión sobre ese problema”[20].

En canto á  procura dos antecedentes islámicos do antisemitismo en al-Andalus e á proxección na Idade Media ibérica da Shoá nazi dos xudeus de Europa no século XX, as reaccións dos propios xudeus andalusís semellan contradir unha percepción de natureza esencialista que busca un  sentido transcendente da repetición dos acontecementos históricos hipostasiados. A persecución e asasinato dos xudeus en Granada no ano 1066 non foi asimilada polos xudeus soamente como a consecuencia dunha fatalidade inherente ao odio da súa identidade relixiosa, senón tamén como un efecto da actividade na alta política do reino zirí. Malia ser alentada polos populares poemas do poeta e alfaquí Abū Isḥāq al-Ilbīrī que chamaban a matar ós xudeus, a masacre producíuse como rebelión contra unha dinastía bérbere reinante que delegaba todas as responsabilidades políticas neles[21]. De xeito que os xudeus de Granada non esqueceron que tiveron o poder por moito tempo na taifa zirí do século XI, e tres séculos máis tarde inda lembraban a gloria do visir Samuel ha-Nagid (Nagdela ou Nagrela) e do seu fillo Īūsef, e asomaban os seus sepulcros[22]. Este orgullo sería contraditorio cunha visión apocalíptica dos xudeus granadinos do seu pasado e do seu presente no século XIV.

Non obstante, o grande arabista e historiador  Reinhart Dozy (1820-1883) presenta o asasinato de Īūsef ibn Nagrela e de moitos outros xudeus (uns trescententos) de Granada como unha consecuencia catastrófica “do fanatismo  dos musulmáns, indignados por obedeceren a un infiel”[23]. Sen que teamos que minorar a gravedade deste asesinato colectivo ou pogrom, o certo é que o mesmo Dozy comenta as prácticas comúns de asasinatos políticos por árabes e bérberes na época das taifas, atribuindo a causa á rivalidade étnica [24]. Destácase así no discurso do historiador holandés o factor étnico cando as loitas son entre musulmáns, pero cando os xudeus son as vítimas dun episodio “político” deste tipo, Dozy enfatiza a relixión e o fanatismo dos violentos (enténdase decote os musulmáns).

1. b) Para unha arqueoloxía do tawḥīd

Desígnase coa denominación de almohades (do árabe al-muwaḥḥidūn, literalmente “os unificadores”) ós partidarios do dogma elaborado por Ibn Tūmart cuxo principio enfático é a afirmación da unicidade de Deus, o tawḥīd. O tawḥīd é probablemente a experiencia ou o coñecemento máis transcendente do islam e o primeiro dos atributos divinos. Nese sentido, dicir que os almohades reafirman a unicidade ou unidade de Deus non nos explica gran cousa, de non ser que contextualicemos políticamente esta afirmación na súa loita cos almorábides, seguidores da escola de pensamento teolóxico-xurídico denominado malikismo. Mais primeiro ímonos deter un pouco máis sobre o (concepto de) tawḥīd.

O filósofo reformista contemporáneo Abderrahmán Mohamed Maanán rexeita explícitamente que o tawḥīd deba entenderse como un concepto equivalente a monoteísmo, equivalencia que non obstante empregan prestixiosos estudosos do islam como o americano John L. Esposito. Sen entrar nun debate máis profundo, o certo é que o tawḥīd non supón soamente que “non existe máis deus (ou ídolo) que Deus”, como adoita traducirse a primeira parte da profesión da fe (en árabe šahāda), é dicir, o tawḥīd non é soamente o rexeitamento do politeísmo, senón que inclúe a noción semellante ao panteísmo místico da unidade de tódolas manifestacións cognoscibles e incognoscibles do divino na eternidade da súa esencia (en árabe waḥda).

Notas:

---

[1] “Inna al-lugat al-^carabīa fī l-Andalus lam takun lugat al-^carab waḥdahum bal kānat lugat al-andalusijīn ğamī^can ^caraban wa-barbar wa-isbānan wa-ṣaqāliba wa-jahūdan wa-masīḥijīn, li-annahā lugat al-dawla al-andalusīa wa-l-muğtama^c al- andalusī wa-ṯ-ṯaqāfat al-andalusīa al-rafī^ca, wa-liḏalika fa-inna min al-ṭabī^cī an nağida udabā’^an andalusijīn mašhūrīn min uṣūl isbānīa miṯla Ibn Garsīa, wa-Ibn al-Qūṭīa wa-Ibn al-Qabṭurno wa-Ibn Bašcūāl wa-siwāhum, aw min uṣūl barbarīa miṯla ^cAbbās ibn Firnās wa-Ibn ^cĀ’iša wa-gaīrahumā, aw min uṣūl jahūdīa miṯla Ibn Sahl al-Išbīlī wa-Ibn Hasadāī wa-gaīrahumā.”, D. ṢALĀḤ ĞARRĀR,  Zamān al-waṣl: dirāsāt fī t-tafā^cul al-ḥaḍārī wa-ṯ–ṯaqāfī fī l-Andalus, (O tempo da unión: estudos sobre a interacción civilizadora e cultural en al-Andalus) al-mu’assasa al- ^carabīa li-d-dirasāt wa-n-našr, Beīrūt, 2004, p. 12.

[2] ĞARRĀR, 2004: 48.

[3] ĞARRĀR, 2004: 22.

[4] (http://www.memri.org/ : The Middle East Media Research Institute).

[5] No seu programa televisivo The 700 Club, 09/11/2009. Cfr.  AlJazeera (árabe), emisión Min Washington (Dende Washington), programa do 09/02/2010.

[6] Discurso leído ante el claustro de la Universidad Central por D. Francisco Javier Simonet, en el solemne acto de recibir investidura de Doctor en Filosofía y Letras. Imprenta de D. José María Zamora, Granada, 1867. Edición dixitalizada por Google Libros dispoñible na Rede e na versión de documento pdf.

[7] Op. cit., p. 14: “Enardecido asi el fanatismo musulman ….”, p. 24: “y por adular [Almanzor, al-Manṣūr (m. 1009)] las inclinaciones fanáticas del vulgo ….”, ou p. 43: “En la edad de oro de la literatura arábigo-española nuestros muslimes no dieron toda la importancia debida á los estudios científicos y menos á los propiamente filosóficos; porque los reyes y magnates, salvo rara excepcion, se pagaban principalmente de la poesia que los divertia y lisongeaba, y el pueblo poco ilustrado en lo general y fanatizado por los alfaquies ….”.

[8] Vid. p. 23: “Pero la protección de Alhacam [Al-Ḥakam II al-Mustanṣīr (961-976)] alcanzó hasta la astronomia y la filosofia, ciencias  aborrecidas por el pueblo. Alhacam impulsó doblemente tales estudios, recogiendo en su biblioteca libros de aquellas ciencias y amparando con su autoridad á los que se dedicaban á su cultivo para que no pereciesen á manos de los musulmanes fanáticos.”.

[9] “Verificándose de repente un cambio maravilloso, decae para siempre el islamismo español y la España cristiana levanta su cabeza para no abatirla jamás.” (p. 27).

[10] JOSÉ ANTONIO GONZÁLEZ ALCANTUD, Lo moro. Lógicas de la derrota y la formación del estereotipo islámico, Colección Pensamiento crítico / Pensamiento Utópico e Viento Plural, Editorial Anthropos, Barcelona, 2002, pp. 123 sq.

[11] Michel Lévy Frères Libraires-éditeurs, 2ª edición, París, 1861. Edición dixitalizada por Google Libros dispoñible na Rede e na versión de documento pdf.

[12] Op. cit., p. 2.

[13] Idem, p. 15.

[14] Vid. pp. 23, 30, 33 sqq., 184, passim.

[15] p. 103.

[16] Cfr., en relación con esta última parte da cuestión, as obras de VINCENT GEISSER, La nouvelle islamophobie, Éditions de La Découverte, París, 2003, e OLIVIER ROY, La laïcité face à l’islam, Hachette, París, 2006.

[17] “Se Averroes ficou ós ollos dos cristiáns como o portaestandarte da incredulidade, é ante todo, temos que dicilo, porque tras borrar o seu nome ós dos outros filósofos musulmáns, converteuse no representante do arabismo, que, no pensamento da Idade Media, aliábase de moi cerca coa incredulidade” (p. 164).

[18] “Así, o dobre papel de Averroes entre os filósofos escolásticos está xa perfectamente caracterizado en Santo Tomás. É, por unha banda, o grande intérprete de Aristóteles, autorizado e respectado como mestre; e pola outra, é o fundador dunha doutrina condenábel, o representante do materialismo e da impiedade, un herexe” (p. 237). Vid. pp. 292, 297, 316.

[19] Vid. pp. 228, 232, 278 sqq.

[20] Op. cit., p. IX do prefacio.

[21] Cfr., en relación con  este poeta “da oposición, ascético, político, antisemita”, EMILIO GARCÍA GÓMEZ, Cinco poetas musulmanes: biografías y estudios, Colección Austral, Espasa-Calpe, Madrid, 1945, p. 81 sqq.,  e  EMILIO GARCÍA GÓMEZ, Un alfaquí español: Abū Isḥāq de Elvira: Texto árabe de su «Dīwān», según el Ms. Escur. 404, publicado por primera vez, con introducción, análisis, notas e índices, CSIC e Escuela de Estudios Árabes, Madrid e Granada, 1944.

[22] Cfr. R. P. A. DOZY, Histoire de l’Afrique et de l’Espagne, intitulée al-Bayano ‘l-Mogrib, par Ibn-Adhárí (de Maroc), et fragments de la chronique d’Aríb (de Cordoue), volume primeiro, E. J. Brill, Leyde, 1848-1851, pp. 81, 101, recollendo esta información do historiador granadino do s. XIV  Ibn al-Ḫaṭīb. Edición dixitalizada por Google Libros dispoñible na Rede e na versión de documento pdf.

[23] Op. cit., p. 98.

[24] Idem, pp. 93 sq., 96 sqq.

As Medusas, ao Mar

“Son o Poeta do Corpo e  son o Poeta da Alma…

Son o poeta da muller non menos que o poeta do home,

E digo que é tan grande ser muller como ser home,

E d igo que nada e maior que ser a nai dos homes…”

Walt Whitman

Os mitos son historias que transmitidas oralmente, explican e/ou xustifican unhas conductas ou situacións determinadas. Coa insistencia e permanencia suficientes,  acaban por ser  tomadas como acontecementos reais polos oíntes, medrando  de forma tal, que rápidamente pasan a ser vox pópuli aceptándose como relatos veraces e incuestionables. Son as formas narrativas das crenzas de cada comunidade, e soen sustentar o seu arraigamento na ambigüedade e na falla de fontes e datos reais, nas contradicións e nas oposicións. A través do mito, pódese transmitir unha gran variedade de valores que moitas veces son positivos e didácticos. A través deles explicáronse  as culturas, a natureza, a humanidade e principalmente as relixións. Máis tamén poden intencionadamente transmitir valores moi negativos e dañinos, dependendo da intención coa que se crean. Estes últimos soen nacer no seo dos grupos que ostentan o poder social e que pretenden a través deles xustificar e promover conductas de sometemento e control da poboación, que doutra forma serían probablemente contestados. A permanencia destes mitos apóiase en supostos falsos e degradantes para  pobos,  razas, culturas, relixións e grupos como no caso das mulleres, sendo moi difíciles de desmontar, precisamente pola ausencia de autor determinado e pola rapidez coa que se estenden.

É ben sabido que a muller históricamente foi negada, anulada e aniquilada polas sociedades patriarcais, de tal forma que, en Europa, careceu dos dereitos humanos máis básicos ata ben entrado o século XX cando as voces do Feminismo foron tan fortes que derribaron por fin a prohibición do dereito ao voto. Foi o principio da batalla e somentes a punta do Iceberg. Iso sabémolo moi ben aquí, onde  fai menos de 50 anos, as nosas aboas tiñan que pedir a firma dos  maridos para ir ao banco, ou para ir de viaxe. As mulleres do mundo traemos unha mochila cargada de atributos nada fermosos que adornaron aos mitos mentirosos que sobor de nós se verteron, e cuxa presenza deambula aínda hoxe polo imaxinario colectivo, alimentados polos estractos do poder máis conservador e machista, que segue querendo dominar e someter, e que debatiron sobor da existencia da alma feminina: variables, caprichosas, indecisas, malas, bruxas, histéricas, frías, falsas, mentireiras, carentes de intelixencia, insaciables, débiles, torpes, víboras…foron algunhas das lindezas que nos acompañaron ao longo da historia ás mulleres en todas as culturas.

Na actualidade do noso entorno, como consecuencia dunha crecente conciencia e sensibilidade social, instauráronse en España e en Galicia unha serie de medidas xudiciais de protección da muller contra a violencia machista, que supuxeron un cambio de importancia incuestionable no recoñecemento da situación real de desprotección e indefensión na que as mulleres se atopaban. Ao mesmo tempo, fóronse creando novas historias baseadas en falsas crenzas e apoiadas pola forte tradición patriarcal, que deron  luz a novos mitos. Mitos que foron medrando paradóxicamente a medida que as leis se foron facendo cargo da situación tan grave na  que se atopaban e atopan as mulleres.

Foi máis concretamente a Lei Orgánica 1/2004 de 28 de decembro, de Medidas de Protección Integral contra a Violencia de Xénero (Boe 313 de 29/12/2004), a que  provocou a furia dun sector da sociedade que con mentiras asasinas trata de xustificar o seu rexeitamento á dita lei alegando que é discriminatoria para os homes que se ven en situación de indefensión, dando vida a un novo Mito, ao que chamo o Mito das Mulleres-Medusa, e que corrobora a coexistencia de contravalores en canto ao Feminismo é a Igualdade entre mulleres e homes, o que fai, se cabe, máis urxente e necesario seguir traballando dende o Estado, as Leis e as institucións educativas para acadar unha sociedade igualitaria e libre de calquera tipo de violencia.

As Mulleres-Medusa son seres que gozan con perseguir, aniquilar e devorar homes.  Mulleres que se alimentan das pobres vítimas ás que lle chuchan ate a alma. Mulleres crueles que afastan  aos homes dos fillos, que cuspen veleno, que matan lentamente aos homes, ata deixalos cadabres, sen diñeiro, sen teito e sen familia.  Son mulleres que baixo aspecto normal agochan os anceios máis despiadados. Son frías como o xeo, calculadoras e vingadoras. Cóntanse historias  terroríficas de homes que nos últimos anos foron denunciados por estas mulleres, e que inocentes, caíron  para sempre no abismo do sufrimento, despoxados de todos os bens materiais e arrincados do amor dos seus fillos aos que endexamáis poideron ver. Agora, estes homes son almas perdidas que non atopan consolo e contan as súas vivencias para que os homes do mundo teñan moito coidado de cair  presas nos tentáculos destas mulleres, porque están por todas partes.

Este novo mito, caracterízase pola xeneralización desta muller, pois non está en ningún lugar especial nin se agocha nas fragas. Está presente na sociedade. É unha muller casada e con familia, traballa fóra e/ou dentro da casa, e non pertence a unha clase social determinada, senon que podería dicirse que se trata da maioría das mulleres, que no fondo, están cheas de malos sentimentos, de avaricia e de crueldade. Unha das principias características desta Muller-Medusa é que busca sempre facerse con todos os bens materiais do home. Poseer e enriquecerse é o seu principal obxectivo e para elo, pon en marcha as súas estrategias máis velenosas. Curiosamente, estamos ante un mito de vitimización do verdugo, que se achega a femme fatale do cine dos 50 americanos, mais neste último atopamos que se trataba de mulleres especiais, singulares, mentres que no actual mito, son case tódas as mulleres as que son medusas, coma os bancos que se achegan as orillas do mar, aos que todos temen.

Os estereotipos e tópicos que se crean a partires destas falsas crenzas están moi presentes no cine e nos medios de comunicación, que moitas veces os seguen transmitindo de forma máis ou menos sutil. Series televisivas, documentais e longometraxes promoven o mellor e pior da sociedade, e no caso que nos ocupa, aínda sendo certo que dende fai décadas se está tratando a violencia contra a muller dunha forma máis  respetuosa, hai que destacar a presenza de non poucas series televisivas e filmes que seguen sendo canles de mensaxes machistas e conservadores que transmiten valores discriminatorios e degradantes para as mulleres.

A violencia machista contra as mulleres non é un mito. Os malos tratos e o asasinato están presentes todos os días na nosa sociedade. E as mulleres necesitan todo o apoio e a protección posibles dende o Estado e a sociedade en xeral para defenderse e protexer a vida. É algo moi serio, tanto, que un estudo realizado por un grupo de expertos e expertas do CGPJ (Consejo General del Poder Judicial) para analizar a aplicación da Lei de Protección Integral polas Audiencias Provinciais, editado en setembro de 2009, viu necesario destacar que de 530 sentencias que integraron o estudo, solo existe unha susceptible de ser encadrada como falsa, e podendo estar aberta a outras interpretacións.

Así o deixa moi clariño Inmaculada Montalbán Huertas, Vocal do CGPJ e Presidenta da Comisión de Igualdade e do Observatorio contra a Violencia de Xénero:

“O estudo efectuado … permite concluir que as afirmacións que, en determinados sectores, se efectúan a propósito de que as mulleres que denuncian delitos de violencia de xénero fano en falso carece do máis mínimo fundamento, tanto na pretendida xeneralización das denuncias falsas que xustificarían consideralo como un fenómeno extendido como, incluso, en canto suposto dotado dunha mínima relevancia singularizada … Efectivamente, das 530 reslolucións estudiadas, exclusivamente unha, equivalente a un 0,19% do total, refírese directamente a un suposto que podería encuadrarse en este ámbito, sen perxuizo de permitir outras lecturas posibles” (px. 88 do estudo citado).

A isto hai que engadir o que, segundo Vicente Magro, presidente da Audiencia de Alacante e coautor do informe do Poder Xudicial, é un dos problemas de fondo da sustentación desta utilización  do mito, sucedendo que a metade das denuncias non chegan  a xuízo ou non seguen a diante porque os maxistrados non atoparon suficientes probas de cargo en contra do agresor, e porque  as mulleres teñen que pasar por moitos obstáculos que as fan desistir antes de chegar ao xuízo. Isto, engadido á situación de medo e estrés agudo, que moitas  veces conleva a retirada da denuncia, por non decir da situación de dependencia sicolóxica que está presente na maioría dos casos.

Por outra banda, os fiscais de malos tratos de Valencia, nos catro anos de funcionamento dos xulgados especializados, de entre 15.000  denuncias por malos tratos atoparon só en dúas indicios de ser falsas, menos dos que se atopan en denuncias comúns, que é onde se dá o maior número deste tipo de denuncias.

Polo tanto, estamos de celebración, pois xa podemos defendernos mellor, conseguíuse desmontar unha farsa machista, o que nos libera un pouquiño máis a todas as mulleres.

Marmurar, marmuradores. E as medusas, ao mar.

Eva Cañizares Alvarez

Minaretes fálicos no diván de Europa

Estamos a vivir unha oleada de xenofobia en toda Europa, arroupada polas dereitas, que   baixo discursos de protección paternalistas non dubidan  en aproveitarse de valores que lle son alleos históricamente e que desencadean unha sensación social de ambigüedade e de confusión. Confusión que está a contaxiar perigosamente cuestións tan serias e universais como a discriminación contra as mulleres.

Como feminista, estame a resultar inaceptable a asociación que en titulares de prensa  se ven facendo entre Grupos de dereitas con “Feminismos radicais” coma se un idilio entre eles fora posible, e o que é peor, explicara e xustificara o rexeitamento en Suíza á construcción de  Minaretes aprobada en novembro de 2009 despóis de levarse a referendum, promovida xa dende 2007 pola dereita suiza,  que non é outra cousa que unha expresión de islamofobia en nome da defensa dos dereitos e liberdades das mulleres. Este é un exemplo recente e moi claro da utilización dun  supostamente feminismo máis que sospeitoso, para acadar resultados  que son absolutamente contrarios coa esencia mesma de tal conceito. Pois debemos  ter claro que non todos os discursos que pretenden a “protección” da muller son Feministas así como tampouco o son polo feito de ser mulleres as portadoras de tales discursos. Políticas similares estanse aprobando estes días en Francia coa lei anti-burka que prohibe a seu uso en lugares públicos que, unha vez máis, en lugar de brindar axuda, discrimina e segrega.

É totalmente inxénuo ou perverso  pensar a cultura e relixión islámicas en parámetros exclusivamente de violencia e machismo. O Islam,  que goza dunha cultura ríquísima e milenaria, non é estático e ríxido como se pretende proxectar, senon que é dinámico, evoluciona e está en continua transformación a un ritmo propio, circunscrito nuns contextos determinados, do mesmo xeito que o resto de civilizacións, como a occidental, por exemplo. No caso concreto da polémica dos minaretes, atopámonos ante a utilización de estereotipos que limitan unha cultura ao terrorismo e ameaza constante para as mulleres do mundo, e para as sociedades occidentais, sempre en perigo de invasión.  Esta mensaxe é típica das ideoloxías máis xenófobas,  e utilizada como escusa para conseguir fins que atentan unha vez máis contra os Dereitos Humáns e a Diversidade Cultural.  Trátase pois, dun argumento ilóxico, infundado e carente de Sentido Común, frase última  degradada tantas veces polos discursos políticos das dereitas.

En todas as culturas, se foron construindo uns determinados espazos físicos:  edificios,  casas,  parques,  mezquitas,  igrexas,  sinagogas, que adiquiren uns significados  que son vividos e sentidos, unha semioloxía determinada  polas sociedades e os momentos históricos dos grupos que as conforman. Estes significados do entorno físico, tamén mudan, ao igual que  os usos e   costumes que en torno a eles se proxectan nas diferentes épocas.  Polo tanto, esa suposta asociación simbólica dos minaretes  cun significado machista e fálico que se está a proclamar como causa do rexeitamento por parte dos grupos feministas, non é real, nin xustifica esta persecución e sentencia, xa que do mesmo xeito, habería entón que prohibir a construcción de igrexas polo que de símbolo da represión, sacrificio  e sometemento da muller encerran. O Feminismo é moito máis profundo e serio, é unha actitude de vida que non se reduce a estas conceptualizacións vacías.  Ademáis, a cultura Islámica non carece de plataformas civís que  traballen  polos dereitos das mulleres. O Feminismo islámico, ao igual que en Europa, está presente no devir  da sociedade, que pretende vivir con plenos dereitos sen ter que renunciar por elo á súa identidade como mulleres, e como musulmanas. Trátase dun Feminismo dende a diferenza, que medra e toma sentido, forza e recoñecemento como  resultado  da loita continuada e lexítima de uns pobos que non aceptan o fundamentalismo relixioso como forma de vida nin como imaxe da súa cultura, pois non é representativo do Islam nin da relixión musulmá. Podemos falar de figuras de peso no feminismo islámico e no estudo das cuestións de xénero como  M. Laure Rodríguez Quiroga, traballadora social e presidenta da Unión de Mulleres Musulmanas de España, e directora de Torre de Babel; Ndeye Andújar, feminista catalana e directora de WebIslam, e vicepresidenta da Xunta Islámica Catalana; Anne-Sofie Roald, Historiadora da relixión especializada no campo de estudos de islamismo, xénero e migración, afincada en Suecia e profesora na Universidade de Malmo; Yaratullah Monturiol, especialista en hermenéutica coránica, ou Dolors Bramon, profesora de Estudos Árabes e Islámicos da Universidade de Barcelona e Doutora en Filoloxía Semítica e Historia Medieval.  Son exemplos do traballo e a consolidación neste campo, investigadoras que levan décadas desmantelando falsas crenzas e tópicos sobre a muller e a sociedade islámica, e sobre os millóns de persoas que en Europa viven e pensan o Islam e deciden libremente optar pola relixión musulmana sen ter por elo que aceptar ser mulleres de segunda, sen identidade e totalmente carentes de liberdade, sometidas a os desexos dos homes. Este é un pensamento extendido en Occidente e que corrovora unha vez máis o descoñecemento e a permanenza de prexuízos e estereotipos tomados como verdades e señas de identidade do mundo Islámico, sendo así asimilado como oposto, contrario e estrano.

“Debemos alzar a voz para acalar aos que utilizan o islam para manter o patriarcado, as desigualdades sociais e económicas e todo tipo de discriminacións” Ndeye Andújar.

O Feminismo é un conceito moi amplo, integrador e universal preñado de diversidade, que aglomera moitos valores: paz, convivencia,  interculturalidade,  igualdade, e respecto profundísimo á individualidade de cada ser humano e de cada cultura e relixión,  e cuxo piar é o Empoderamento das mulleres. Polo tanto, non cabe neste conceito  ningún contravalor que pretenda a segregación cultural e o asoballamento dunhas culturas sobor de outras.

Trátase pois de  estratexias que, no nome do Feminismo, pretenden levar a porto as feroces ansias de poder e sometemento dunhas  ideoloxías que, por certo, veñen sendo históricamente  as herdeiras e espalladoras da violencia contra as mulleres en todas as súas formas e en todas as épocas e culturas, incluida a Islámica, onde o Fundamentalismo e o integrismo relixioso máis violento foi   fomentado, instaurado e financiado precisamente polos que hoxe en Europa e EE.UU se autoproclaman heróes das mulleres.

Noentanto, non é o Feminismo un movemento inxénuo e carente de forza.  Está presente en todas as culturas,  a pesar da dificultade histórica de concretar o seu significado,  e non se limita a occidentalizar  cuestións universais   nin a aceptar unha minoría de idade permanente. Sabemos e debemos compartir a loita polo empoderamento da muller, e para elo, recoñecemos a diversidade cultural como punto de encontro e de enriquecemento, non tomada con carácter separador e segregador, senon como vínculo de unión.

O Feminismo é un movemento radical e profundamente liberador, porque rompe cos dogmas e co estatismo e rixidez  dos que se alimentan as sociedades eminentemente patriarcais. Falar de feminismos radicais e non radicais carece póis de sentido. Endexamáis deben entenderse coma feministas comportamentos e actuacións que sustenten actitudes de mediocridade que neguen o direito fundamental de cada individuo e/ou cultura a expresaren a súa forma particular de ser e estar no mundo. O Feminismo non é inimigo das Relixións, senon das fauces que a través delas pretenden históricamente anular e someter ás mulleres. As relixións, como vias de expresión, levan implícita a procura de transcendencia,  na busca de Sentido. Ao fin, trátase da curiosidade, dende os principios da humanidade, por todo aquelo que se escapa á  comprensión inmediata. Trátase dunha forma de sentirse no Mundo tan verdadeira coma as teorías máis científico-filosóficas, que por outros derroteiros camiñan na procura das mesmas respostas.

“Contrariamente ao que se cré, nos seus albores o islam representou unha mellora na condición da muller e incluso se chegou a considerar coma unha idade de ouro feminina. O Corán non establece un sistema machista senon que en moitos aspectos intentou suavizar as prácticas patriarcais que se levaban a cabo nas sociedades dos actuais territorios musulmáns, nos séculos V e VI d.C.” Dolors Bramon.

Neste senso, pensar que as relixíóns son a causa do machismo e da violencia  contra as mulleres e os pobos, tanto no islam como nas demáis culturas, carece de fundamento, sendo en realidade os grupos que ostentan o poder patriarcal os que en nome das Relixións manipularon, tersiverxaron, cometeron e cometen os peores atentados contra a humanidade.

As ideoloxías de dereitas máis xenófobas e de tradición patriarcal  están a intentar en Europa vender, baixo mensaxes de protección dos dereitos humanos, os seus máis escuros anceios de imperialisomo racista, sometedor e segregador. Son, por tanto, ideoloxias Antifeministas.

Eva Cañizares Alvarez

Tamén publicado hoxe en Altermundo.org.

Desaiuno ensimismado sobre fondo galego

Mirada fluvial de ventá que chora choiva, torradas con café e leite de soia, 420 euros para o més, declaracións caducadas de políticos con colesterol que salvan o mundo coa reforma laboral e propón 630 euros coma un trunfo do socialismo. Vendéronnos a moto din mulleres que creron ser feministas disfrazadas de homes que dirixen bancos con sangue nos pés. Carballeiras milenarias gobernadas por asasinos de linguas no umbral da pobreza cultural. Propaganda fascista que se prostitúe feminista atacando minaretes fálicos, acoso laboral en ong, Non traballa quén non quere cuspen bocas do sacrificio católico. Hai que aguantar co que che toca sentencian beizos deprimidos polo machismo,  As mulleres tamén envelenan revelan periodistas do espectáculo.  Onde imos? Bolsas de estudos, viaxes imaxinarios, Coimbras e Granadas, salarios sumerxidos, masters e posgrados… Mais hai luz.  Hai luz mentres haxa tigres de tenrura, vulvas, cebras, e sexo en verde musgo, mentres haxa conversas en retrincos, mentres hai verdás rosalianas, mentres sigan medrando troques e xeiras das árbores, Mentras teñamos a fermosa enruga de Mamá Asunción, mentres hai miradas de frente e fusión entre corpos, mentres aloumiños cómplices e lumes vagalumes incendien  a pel, a cama e a ialma. Porque estámos a Ser, porque  A loita continúa.   .Perdoe vostede… Disculpe…Estaba ensimismada…qué me dicía?

Entrevista co Vampiro

Último dia de Novembro. Ano 2009. Século XXI. Vigo.

Non iba esa mañán con grandes espectativas. Pero en fin. Haberá que ir… por se esta é a oportunide…

Edificio de 12 pisos. No ático, 13 andar, a entrevista. 12 horas 45 minutos.

Chamo ó timbre. Abre un mozo sorinte. Hai música (clásica, creo) de fondo. Ambiente relaxado pero con movemento, con dinamismo. O mozo leva na mán un móvil.

-Hola, pasa..

– Hola, chego moi pronto?

– Non non, case mellor para mín, pasa. Ponte cómoda, en seguida estou contigo. (moi amable)

O mozo vai a unha sala contigua e fala polo móvil uns minutos. Antes, déixame un periódico para o tempo de espera.

A sala na que me atopo é agradable. Mesa branca e cadeiras vermellas, espaciosa, paredes en ton claro. Aquí deben reunirse. Ten un toque práctico e moderno. Penso que ao mellor non está  mal este traballo, ao mellor me levo unha sorpresa e atopo aquí un bo lugar onde traballar. Non ten máis idade ca mín, non máis de 35 anos. O seu look é moderno, leva vaqueiros e camiseta de cores e formas chamativas da marca Des-igual,  un pendiente e actitude desenfadada, activa. Pode que nos entendamos ben, ao fin somos da mesma xeneración, pode ser. Un tío solidario, implicado, feminista, comprensivo, serio, coherente. Un home do noso tempo. Bueno, a ver que pasa. Olleo o periódico.

–          Bueno pois xa estou aquí! (obsérvame moito) Traballaches algunha vez nun centro de menores?

–          Non, a verdade é que sería a primeira vez

–          Pero coñeces o funcionamento, de qué se trata….

–          Si claro, sei perfectamente como se traballa

–          Ben, pois… Por qué Educadora Social? (actitude cómplice, tipo “ Hai vai a pregunta de rigor”)

–           Porque entendo que para mín supón a coherencia plena entre traballo e valores persoais, por iso fixen esta carreira e por iso quero seguir traballando en este campo.

Mentras respondo, mírame atentamente. Os meus movementos, as miñas máns, os meus ollos.

–          Qué experiencias laborais tés que estean relacionadas cos menores?

–          Teño experiencia tanto en docencia como en Educación para a saúde  con xóvenes e adolescentes, así como en atención social directa como Educadora Familiar. (Sígueme mirando esaxeradamente, como estudiándome).

–          Ben ben… e poderías describir as túas tarefas como Educadora nun centro de menores? (cun soriso)

–          Pois tería a responsabilidade de ser un referente para eles, acompañalos e asesoralos no seu proceso de mellora.

–          Si, efectivamente, ademáis, traballarías cun equipo multidisciplinar e claro (actitude moi profesional), pediríamos moita capacidade de aprendizaxe, de resolución de conflictos, de asimilación do funcionamento interno, dos principios de traballo da institución… Neste caso trátase dunha casa de familia onde residen 8 menores de entre 0 e 18 anos. Temos 8 casas deste tipo. A túa tarefa sería de educadora facendo o que xa comentaches. Ademáis, traballarías a contención, xa que te direi que os menores que chegan ao noso centro enviados pola administración teñen graves problemas de conducta, algúns son infractores, non foron detidos pero cometeron delitos, problemas psiquiátricos, en fin, menores que non teñen intención de quedarse aquí e que queren marchar. Sin ningún tipo de motivación para o cambio. Bueno e moitos deles ademáis co problema engadido de consumo de substancias… Danse situacións moi difíciles no día a día…( actitude de reto, de seriedade) tamén claro, terías que cambiar cueiros se se dá o caso de bebés… bueno, un traballo multidisciplinar. En principio formarías parte dun equipo de 5 persoas: (explicando con dinamismo, enumerando cos dedos) un cuidador que se encarga das noites, un director, un educador coordinador e dous educadores que estarán os días. (con determinación) O que buscamos é cubrir o posto dun destes educadores de día. Os horarios serían de 2 a 10 da noite de luns a domingo, pero en semanas alternas traballarías de luns a xoves e o sábado entrarías para facer intensiva a fin de semana saíndo o domingo ás 10 da noite, ¿Enténdelo, o explicocho de novo? Tamén estamos pensando en facer algunha mañán… pero esas decisións… (moi neglixente) xa serían informadas pola dirección se xurdiran. Estamos reorganizando o traballo interno. Terías un més de vacacións (risas) e en principio estarías un més a proba, se a superas faríamos un contrato de 3 meses e despóis dun ano. Sen problemas,(desenfadado) se vés que non estás conforme nun tempo pois se rescinde o contrato e sin problema (risas).

O salario son 750 Euros coas pagas extra prorrateadas.

Silencio e Perplexidade. Quedei perplexa. Nese momento, sentín  calor. Percorríame o corpo dende os pes ata a cara. Estaba ruborizada. Avergoñada. Sentía vergoña da vergoña que pensaba que sentía el por ter que soltarme tal cantidade de burradas, porén, él estaba moi metido no seu papel, parecía inmunizado, ou é que tiña unha  grave falta de sentido do ridículo. A vergoña toda daquela habitación estaba en mín.

–     Bueno… é un pouco baixo…                (mirada e xesto de comprensión, de empatía)

–     Moi baixo! ( incrédula)

–     Páganos a Xunta, páganos moi pouco e…(resignación)

–     Baixísimo… (indignación)

–     Dígote unha cousa (cómplice cotilleo). En calquera centro de menores non te van  pagar máis, e se o fán será porque terás moito máis volumen de traballo, é así. Somos entidades de iniciativa social.. Non podemos ofrecer máis. Non sei se che interesa…(mírame interrogante)

–          Pois non me dá nin para a viaxe. (sigo en estado de alucinación).

–          Normal normal, enténdote perfectamente! ( xesto de entendemento, de “canta razón tés”)

–          Bueno pois, síntoo pero.. (interrómpeme)

–          Nada Muller! Non te preocupes, qué lle imos facer! Enténdote (Reacción nerviosa e querendo ser amable)

–          Síntoo por mín

Levántome e póñome o abrigo e a bufanda. Collo o meu bolso. El tamén se levanta e acompáñame ata a saída. Fai o xesto de darme o C.V. Eu dígolle que se quede con él. El dime que sinte haberme feito ir ata alí. Eu dígolle que non importa, que así sei coma funcionan e coñezo outras institucións.

–     Pois outra vez será! Nunca se sabe! Encantado de coñecerte (dame a mán con forza pero sin apretar demasiado, con seguridade, como indican os manuales de RR.HH).

–     Ata logo.

Baixo á rúa. Camiño. Collo o móvil no bolso.

–          Hola, cómo estás?

–

–          Ben ben. Si, acabo de sair…

–

–          Pois mal. Non imaxinas o que me acaban de ofrecer…

“E lavouse as máns”

A modo de pequeno relato, describo  unha entrevista laboral que resume a situación que  estamos a vivir o colectivo de educadoras/es  que aínda procuramos traballar naquelo no que nos formamos. Podería ser ficción, máis é pura realidade.  Lonxe  de ser excepcional, este retrato resume o que está a acontecer no sistema sociolaboral galego.

O que acaban de ler, que está sucedendo non somentes nos centros de menores,  ven moi a conto co Informe e denuncia “Se volto, mátome” que Amnistía Internacional fixo público o 15 de decembro de 2009 en canto ao maltrato recibido por moitos menores en diferentes centros terapéuticos do Estado, e que provocou a indignación  política en Andalucía e Cataluña. Tamén ten que ver dalgunha forma co mediatizado  caso do “neno obeso de Ourense”, bautizado así polos medios de comunicación, e tutelado pola administración galega por considerar que a súa familia non é apta para velar pola súa saúde. Dende a administración, encargaronse entón de sair coa boca chea nos medios, dignos, heróes fervorosos, salvadores dese menor desprotexido, mentres el é tratado  coma un mono de feira. Puro espectáculo. Mais o que non sae nos medios, o que non provoca o escándalo, é o que se agocha detrás de todo isto. Pregúntanse cómo funciona un centro de menores? Pregúntanse qué persoal, cántos e qué formación teñen as e os responsables dos centros? Pregúntanse qué salario cobran estas persoas?   E o número de centros e de qué tipo hai neste momento en Galicia?

Sábese que a maioría dos centros de menores, 70 % aproximadamente, casas de familia e pisos tutelados son xestionados a través de Subcontratos que fai a administración a certas entidades sin ánimo de lucro, que se encargan de contratar á súa vez ao persoal  ofrecendo salarios miserables por horarios infinitos.

Sábese que as e os educadores que se encargan de levar a cabo a intervención socioeducativa (pensando no mellor dos casos que se trate de persoal cualificado) carecen de recoñecemento profesional pola administración galega e que non teñen convenio propio, senon que están adscritos a convenios no mellor dos casos de Oficinas e Despachos, de fai 20 anos, o que facilita estes abusos a través desa “legalidade”  infame. As consecuencias, como é lóxico, páganas directamente os e as menores que están en ditos centros que en moitos casos están en condicións pésimas a nivel de instalacións e de recursos.

Pois isto sucede agora mesmo, aínda que non interese que se faga público. A administración sábeo, e mira para outro lado. Os sindicatos sábeno e non se movilizan. Entretanto, como en Crónica dunha morte anunciada, o espeso silencio da falsedade e o entretemento dos reáliti mediáticos enchen os titulares con temas de despiste máis propios de relatos costumbristas que de custións políticosociais serias, centrando a atención nos quilos dun neno, que por certo, ten nome, chámase Moisés, e na proporción de sucre do turrón que vai tomar no Nadal. Non é isto maltrato a un menor?

Quixera sinalar por último o estrano e rechinante que resulta asistir as movilizacións e protestas xustas acontecidas recentemente polo despedimento e peche das Oficinas I+B do Consorcio de Galicia, nas que se implicaron os sindicatos coma era de rigor, e comprobar porén, que sabedores da situación patética na que nos atopamos, ningún colectivo sindical sae á rúa  para esixir algo tan primario e básico coma un Convenio propio para un sector profesional que leva anos sendo humillado laboralmente pola administración. Por qué, se o saben de primeira man, non se denuncia e investiga a fondo e se leva ao Parlamento coa urxencia e firmeza que merece? Non habería que empezar por aí? A administración ten que resposabilizarse absolutamente do benestar dos menores e recoñecer a importancia da educación social, cambiando radicalmente a forma de levar a cabo a xestión dos seus centros, coñecendo de primeira man en qué situación se atopan os menores, e as condicións laborais das persoas que en eles traballan.  Non sei que é máis grave, coñecer esta situación e lavarse as máns, ou alegar non estar informados, que xa é o colmo da despreocupación e da desidia.

Eva Cañizares Alvarez

Panorámica laboral dende o limbo

Saldo, rebaixas, 2×1, medo, inseguridade, delincuencia, protección, seguridade, alarmas, vixilancia, videovixilancia, esforzo, sobresforzo, sacrificio, flexibilidade, e dúas palabras que marcan os ritmos e os rituais: CRISE e GRATIS.

Crise, que se utiliza xa para todo e como excusa de todo.

Gratis, que garda no bandullo os desexos daqueles que non poden acceder ás rebaixas e pola que babexan  institucións e empresas que se deixan adormecer por unha sinerxía de subvencionismos.

A palabra Crise da moito xogo. É un pouco máxica.  Con ela nos beizos pódese despedir mellor, reducir salarios mellor, esixir máis horas extras. Todo con menos  remorso rabuñando na conciencia.

A palabra Gratis, produce excitación, e da man coa anterior, unha mudanza de criterios no funcionamento interno dalgunhas entidades que se guían  máis pola  gratuidade do persoal que polas súas capacidades profesionais. Xa non se valoran  as características individuais senon que os procesos de selección  baséanse  principalmente no custo que suporán os/as candidatos/as. Así, moitas persoas que son elexidas para desenvolver diferentes postos de traballo, son rexeitadas no mesmo monmento no que sae a relucir que  participaron nun contrato subvencionado pola administración nos tres últimos anos, xa que de ser contratadas, a entidade perde a nova subvención. É a consecuencia directa da implantación de certo tipo de programas de “axuda a contratación” que  provocan grandes dificultades á hora de integrarse no mundo laboral para quenes a viven, pois son excluídos/as da feira dos saldos a onde acuden en masa todo tipo de entidades en busca das maiores gangas.

As políticas de emprego impulsan  esta dinámica xa dende o ano 2002 cando o PP en Galicia fixo estragos co aclamado e anunciado  Plan Labora Xuventude con experiencia (Decreto 148/2002/ de 18 de abril) que ía acabar con todos os problemas de inserción laboral da xuventude dun plumazo, garantido.

A partires dese momento, comezaron a rodar por todos os concellos galegos multitude de mozas e mozos que traballaban por primeira vez e que  deron o mellor de sí,  coa esperanza de seguir traballando despóis.

Nada máis lonxe da realidade. O que se creou foi unha dinámica enfermiza na que as empresas e concellos   comezaron a contratar sin ton nin son, e no caso de moitos concellos, sin saber moi ben que tarefas realizaba tal ou cal persoa. Que mais daba se era gratis. O que fixeron: contratos a esgalla, un tras outro, a vila enteira, así pasaban todas e todos por alí, coma quen fai cola para sentarse no regazo dos reis magos. O que á súa vez provocaba na cidadanía un sentimento de “agradecemento” extrano e silenciador que recorda aos anos de gloria caciquil.

A oposición política daquel momento  criticou duramente estas medidas e en concreto o plan Labora, argumentando todo tipo de cotradicións con respecto as boas prácticas e as consecuencias nefastas para as e os traballadores, derivadas da implantación de dito programa ademáis de afirmar que esa medida non era máis que a reunión de políticas xa existentes Baixo un nome. Estiveron ben esas críticas, pero non foron máis que críticas. Chegado o momento, baixo o goberno do bipartito o Plan Labora foi derogado e extinguido polo Decreto 54/2006 de 9 de Marzo (Dog 32 de marzo de 2006) pondo de manifesto a pouca seriedade e efectividade de dito programa. Pero os/as que tanto aclamaban a dignidade da xuventude e o dereito ao traballo  estable substituíron o Labora por outros similares, cuxas diferencias máis salientables son os nomes e os/as destinatarios, que xa  non  son somentes traballadores sen experiencia laboral. Ata hoxe (que voltamos ao goberno do PP en Galicia, con tendencia á baixa, na súa liña) as “políticas activas de emprego” seguen valeiras de contido,  non ofrecen ningunha alternativa e  son programas hocos, plantexados dende unha visión sesgada e fóra da realidade, seguen as mesmas liñas do goberno anterior con outro envoltorio.

Un exemplo en Galicia son os Programas de Cooperación a través das Deputacións (pódense consultar na Orde de 29 de decembro de 2008. D.O.G. nº 7 de 12 de xaneiro de 2009)  creados supostamente para axudar á empregabilidade. Ridículos. Deixando en evidencia a cara dura da política deste país, son medidas tomadas dende a despreocupación  e dende unha ideoloxía paternalista, de migallas, de sobras de banquetes.   Pseudopolítica do favor e non do dereito.

Este programa foi revisado e modificado recentemente. Decidiron reducir a nove meses o contrato que anteriormente podía ser dun ano. Antes da revisión deixábanos fóra de xogo tres anos. Agora tamén sin dereito a subsidio por desemprego.

“Os traballadores e traballadoras que se contraten deberán ser persoas desempregadas inscritas no Servizo Público de Emprego de Galicia e, con carácter xeral, os que foran contratados no marco destes programas por un período superior a nove meses nos últimos tres anos, non poderán volver a ser contratados ao abeiro destas subvencións ata transcorridos tres anos” (DOG nº 7, de 12 de xaneiro de 2009).

“ Sentímolo pero  non es gratis”

Para as persoas que traballamos no ámbito da educación, o caso das Ongs, é particularmente sangrante. Dende que a sombra da famosa Crise comezou a planear, destapouse quizáis con máis  evidencia  o funcionamento interno de moitas delas, viciado e seguidista, ideoloxizado e tremendamente  paradóxico.

Partindo da base de que unha Organización non Gubernamental ten este nome precisamente pola súa independencia, vemos como moitas delas cada vez dependen máis do Goberno e das súas subvencións.

Partindo da base de que as Ongs traballan para garantir os dereitos individuais e a convivencia social, atopámonos con que os valores que  moitas promoven cara afóra non son vividos dentro, onde o persoal contratado é despersonalizado ata tal punto que comprer cos requisitos profesionais que piden significa non  ter horarios, non ter cargas familiares, nin fillos, parella a poder ser tampouco, someterse á causa, non cuestionar nada, e estar absolutamente agradecida por te permitir formar parte de tan importante e nobre labor. O último requisito engadido e cada vez máis decisivo: ser Gratis.

Por todo elo recibirás un salario mínimo e moitas veces correspondente a unha categoría profesional inferior. Algunha Entidade de Iniciativa social concreta e que traballa directamete para a administración, ofrece sin ningún tipo de pudor un contrato con horarios esclavistas por un “salario de 750 euros ao més coas pagas extras prorrateadas”. literalmente. Isto se aceptas, solidaria coa crise, senon, xa haberá outras persoas máis entregadas, máis sacrificadas.

“ O dereito laboral estase a reducir ao dereito de traballar polo que queiran imporche. O traballo é o vicio máis inútil. Non hai no mundo mercadería máis barata que a man de obra. Mentres caen os salarios e aumentan os horarios, o mercado laboral vomita xente. Tómeo ou deixeo, que a cola é longa” Eduardo Galeano. Patas arriba. A escola do mundo ao revés. 1998.

Non se trata porén de demonizar as ongs, afortunadamente non todas funcionan así, precisamente por iso é tan necesario cuestionar estes comportamentos e actitudes pasivas. O efecto sedante que producen as subvencións  hai que combatilo. É a súa reponsabilidade  loitar en primeiro lugar pola dignidade laboral do seu propio persoal. Qué valores se pretenden se non?

Lograr qué obxetivos, a costa de qué, de quénes?

En troques, a tendencia é preferiblemente a busca de persoas gratuitas. Ciclos e máis ciclos aparecen como fungos para substituir alegremente a calquera formación universitaria a baixo custo, e avalados polo Ministerio de Educación ( Animador/a sociocultural, Axente de igualdade, Monitor/a de Tempo libre, Mediador/a intercultural, prospector laboral…) que segue uns principios de competitividade laboral e capacitación profesional inspirados na última campaña das rebaixas xa que, por unha banda, crea profesionais que van malvivir con salarios miserables e pouca formación, e por outra banda, crea outra barreira na lista de dificultades de empregabilidade das/os que nos formamos nun campo específico como a Educación social, desacreditando así a nosa función e invisivilizándonos máis. Tendencia á especialización-deshumanización. ¿Onde está o beneficio? ¿Qué tipo de educación se promove? Universidades como Canteiras para empresas? Empresas con formas xurídicas de ong? A Educación ao servicio de qué propósitos? Da formación integral de persoas que aprenderán a Vivir ou da preparación de obreiros/as á disposición do sistema productivo?

As Ongs non son empresas, porén, cada vez, os seus mecanismos de funcionamento son  máis parecidos, estando adscritas moitas delas a convenios obsoletos e que poñen aos profesionais en situacións de  absoluta precariedade laboral. O cambio radical da estructura interna debería ser o primeiro paso a dar por todas as entidades de iniciativa social que sexan merecedoras de tal nome. O contrario, vai en contra da nobreza e do bo traballo das entidades que fan unha labor seria e cuxa credibilidade é cuestionada  por culpa deste tipo de comportamentos.

É comprensible e aceptable que calquera entidade acepte con agrado axudas e subvencións. De sobra é sabido que se necesitan moitos recursos para levar a cabo funcións sociais tan complexas e  necesarias. Incluso é positivo que os gobernos  tomen estas iniciativas de apoio (ao fin, estánlle aforrando moito traballo). Pero ben plantexadas,  con actuacións previstas para situacións coma a que se está a dar (mesmo parece que algunhas políticas deste tipo son alegres presentes para as empresas en lugar de medidas para frear o desemprego).

E seguimos no mundo dos paradoxos. Porque estas políticas non solo nos afectan terriblemente ás/os profesionais. Tamén se levan por diante a calidade do traballo das entidades e a efectividade da labor coas persoas destinatarias, sexan familias, individuos ou grupos sociais. Así, multitude de ongs, concellos e empresas entran nunha dinámica de traballo pechada e circular. Ano tras ano repítense as mesmas tarefas porque hai que instruir ao  novo persoal que cando comeza a integrarse ben e a desenvolverse xa está firmando o finiquito. Isto provoca agotamento e falta de motivación para os que cumpren a función de insructores dentro da entidade, e frena a capacidade de inventiva, de creatividade, de construcción e crecemento do traballo.  En definitiva, de eficacia. Produce estancamento, desmotivación, eterna repetición, sopor, tedio.

Namentres, nos períodos de entresubvencións, moitos e moitas profesionais deste país vivimos no limbo. A eterna espera. Sempre coa maleta a punto para coller rumbo a algures. Sempre esperando a que nos dean luz verde dende mercados virtuais que nos envían en misións imposibles, coa nosa vida flotante, incerta, gaseosa, esperando… Ás veces no limbo, danos por delirar e soñamos con traballos decentes.

“ Na Gran Bretaña son cada vez máis numerosos os traballadores que permanecen nas súas casas, sempre disponibles e sen cobrar nada, ata que soa o teléfono. Entón traballan por un tempo, ao servizo dunha axencia contratista. Despóis, voltan ao fogar, sentados esperan que o teléfono soe de novo” Eduardo Galeano. Patas arriba. A escola do mundo ao revés.1998.

“ O traballo decente resume as aspiracións das persoas na súa vida laboral, aspiracións en relación a oportunidades e ingresos¸dereitos, voz, recoñecemento, establidade familiar e desenrolo persoal¸ xustiza e igualdade de xénero… O traballo decente resulta fundamental no esforzo por reducir a pobreza, sendo un medio para acadar un desenvolvemento equitativo, inclusivo e sostible” Obxetivos establecidos pola OIT 2009

“O tempo de traballo non reflicte a calidade, a intensidade ou a eficiencia do traballo” Resolución sobre a medición do tempo de traballo revisada en 2009 pola OIT

O curioso, e que estamos nunha situación socioeconómica que requiriría a lucidez de invertir máis que nunca en recursos sociais e educativos. En políticas laborais modernas, xustas, dinámicas e sen embargo, estamos recurrindo a plans de salvamento obsoletos, retrógradas. Camiñamos cara atrás. Estanse dando as respostas que se daban fai dez ou doce anos. Véndense case que as mesmas mensaxes: apretar o cinto e non esixir moito que non están os tempos para iso. O mellor e estar caladiños. Coidarnos  moito da delincuencia e agarrarnos ben ao que temos. Ao final, parece que hai que recordar aos partidos políticos e ao Goberno en concreto o que parece unha obviedade: Están onde están por e para a cidadanía, para representarnos e para xestionar a calidade de vida individual e colectiva. Por elo, ten que estar preparados para analizar e cambiar as políticas que non funcionan e desenvolver accións serias e responsables. Non nos vendan idearios nin sentimentos.

“A felicidade ten escasamente que ver coa xestión pública. As instancias políticas nada teñen que ver co destino humano, senón co feito de que a pertenza a unha sociedade poida resultar máis ou menos grata ou máis ou menos convulsa a interacción e a convivencia…..Hai que devolverlle á política a súa sobriedade, a súa función social, a reslolución de necesidades primarias… e deixar os outros horizontes de sentido, as expectativas estéticas e intelectuais, a necesidade espiritual do ser humano, para a filosofía, o coñecemento de sí mesmo, a arte de vivir” Xesús Manuel Valcárcel. Animal Sentimental. 1997

Estamos en crise, si, pero estructural, política, de valores. Parece mesmo que repetimos a historia unha e outra vez. Se revisamos a situación sociopolítica e económica da década dos 90, cando se deu unha situación de crise sonada e dura, podemos intuir que se viviron momentos ben semellantes ós actuais, e as respostas políticas foron tamén similares. Cuestión de perda de Memoria histórica? Non o creo. Penso máis ben que a cuestión está intimamente relacionada coa tendencia cada vez maior de pensar a política dende unha perspectiva de mercado. Económica. De producción. Mentres esta visión mercantilista do Mundo non mude, repetiremos unha e outra vez a mesma situación. É agora cando habería que apostar por aquelo que precisamente se está a aniquilar. É agora cando máis hai que coidar a educación, a saúde, o traballo, os dereitos sociais e a solidariedade. Do Romanticismo e da Vida xa nos encargamos nós.

Eva Cañizares Alvarez

Educadora Social

¿Indignación xustificada?

No seu derradeiro ártigo islamófobo no xornal El País ‘Islamofilia’ y ‘lepenización‘, o catedrático de Ciencias Políticas Antonio Elorza denuncióu  o emprego gubernamental dos cartos destinados á Alianza de Civilizaciones, cunha irónica alusión, xulgen vostedes: » el pasado agosto, el Consejo de Ministros destina 650.000 euros a la Alianza de Civilizaciones… sustraídos al Fondo de Ayuda al Desarrollo […]». Hoxe lemos que no caso Malaya, os cartos malversados /blanqueados pola trama de corrupción madrileña-marbellí chegaron ós 671 millóns. É dicir, 1000 veces máis. Xulgen vostedes se a indignación está xustificada (e non lles falo da trama Gürtel).

Decálogo de propostas en defensa do galego (citando ó Carlos Callón)

Paréceme difícil  aplicalo agora, pero non imposíbel:

1. Fala en galego sempre que poidas. Coa familia, cos amigos e amigas etc. Fai o propósito de falar en galego a quen sabes que te entende aínda que até o de agora lles falases en castelán.
2. Respecta a aquelas persoas que che falen noutra lingua, mais exixe que tamén as outras persoas respecten a túa.
3. Diríxete en galego a todos e todas: na rúa, por teléfono, no centro de ensino, no traballo. Verás que te entenden. Continúalles a falar en galego, aínda que che respondan noutro idioma.
4. Ás persoas que coñezas que entenden o galego coloquial, mais mostran curiosidade por algún termo que ignoran, explícalles o significado desas palabras, axudándoas a ampliar o vocabulario. Se alguén se esforza en falar o noso idioma, axúdalle e demóstralle que valoras o seu comportamento.
5. Respecta as diferenzas locais da lingua. Coñece as particularidades de cada zona. Esta é a riqueza do galego, como a de todas as linguas.
6. Toma a decisión de escribir todos os apuntamentos, notas, correos electrónicos e cartas en galego. A partir de hoxe pon sempre o teu nome en galego. Fai mudar os teus papeis, impresos, rótulos etc. Sería ben triste que por aforrar uns pequenísimos gastos deixásemos de contribuír á expansión do noso idioma.
7. Faite subscritor/a de publicacións escritas total ou en boa parte en galego. Le libros, asiste a espectáculos teatrais, musicais, cinematográficos, visita páxinas web etc, na nosa lingua.
8. Exixe de todos, mesmo das institucións máis rutineiras, que che escriban en galego. Faino amabelmente. Non perdas o tempo e os nervios en pelexas cos inimigos declarados da lingua do país. Déixaos de lado, ignóraos.
9. Se tes como lingua familiar o castelán, interésate pola nosa lingua. Loita contra a inxustiza fomentada durante tantos anos. Toda a represión dunha lingua é un acto de barbarie. E sobre todo tenta falala e escribila, porque a mellor defensa de calquera lingua é o seu uso.
10. Se sentes un bloqueo psicolóxico, como adoita ocorrer para pasar a falar en galego con persoas e en ambientes en que sempre falaches castelán, comeza por usalo cos descoñecidos, a practicalo en situacións novas, para ilo introducindo despois na túa esfera habitual. Non te avergoñes dos defectos de pronuncia ou escrita; respectar o galego mais a distancia, “sen rompelo nin lixalo”, iso si que deteriora o idioma.

Copiado de «O compromiso individual na normalización do galego«, post de hoxe de Carlos Callón.

Izquierda Anticapitalista, con el derecho, frente al Estado de excepción

Bismillah al rahmán y rahim,

17 de Mayo, día das Letras Galegas. Comida en familia en Santiago de Compostela, discusión agradable e interesante sobre el libro de Saviano, Gomorra, que se ha leído recientemente mi hermano pequeño, que estudia Ciencias Políticas. Y un espectro, todo el día, pesando sobre mis impresiones, el sol, la tarde, los cuadros antropófagos y los versos selvavirxenistas de Andrade. El espectro, no de Marx, sino del Estado de excepción. El espectro, más allá del capitalismo funeral (gracias Vicente Verdú por clavarlo en la fórmula), el espectro, digo, del Estado de excepción, de la autocensura, el miedo, las libertades cívicas pisoteadas. Nos queda de aquí al sábado una semana de limbo, una semana para que en un milagro, la sociedad española se movilice, no para pedir un amparo bobo para los proetarras, que los hay, sino para defender las garantías mínimas del Estado de Derecho. Está muy bien alegrarse con las causas abiertas de los jueces Andreu y Garzón, está muy bien la ley del aborto de Bibana Aído, Fernández de la Vega y Zapatero, están bien muchas cosas en España y en su gobierno actual, pero está pasando algo de una gravedad inaúdita a nivel de democracia pura. La ley de partidos se ha envenenado a sí misma y envenena al conjunto de las fuerzas políticas, con notables excepciones, de entre las cuales solo me interesa realmente la de Izquierda Anticapitalista. Copio y pego su comunicado de hace apenas unas horas.

ANTE LA ILEGALIZACIÓN DE “INICIATIVA INTERNACIONALISTA-LA SOLIDARIDAD ENTRE LOS PUEBLOS” POR EL TRIBUNAL SUPREMO

Dom, 17/05/2009 – 19:42

UN GOLPE MORTAL AL ESTADO DE DERECHO
Comunicado de Izquierda Anticapitalista

La decisión de la Sala del 61 del Tribunal Supremo de ilegalizar la candidatura “Iniciativa Internacionalista-La Solidaridad entre los Pueblos” confirma los peores temores que ya habíamos expresado ante las peticiones del Gobierno y de la Fiscalía del Estado. Con esa sentencia se demuestra que con la excusa de la lucha contra el “terrorismo” se pretende extender cada vez más la aberrante teoría jurídica del “entorno de ETA-Batasuna” hasta incluir a todos aquellos partidos y personas que puedan dar “indicios” de un “potencial contaminante” o una “aparente y simple proximidad ideológica” con esas organizaciones por el mero hecho de haber tenido relación con algunas de sus actividades pasadas, por haber sido avalados por determinados cargos electos –que, sin embargo, siguen actuando legalmente- o por el “silencio de la candidatura sobre la condena a ETA”.

Apoyándose en la antidemocrática Ley de Partidos, esta sentencia del Tribunal Supremo supone un gravísimo paso adelante hacia la transformación del Estado de derecho en Estado penal, ya que a partir de ahora conduce a la amenaza permanente de dejar en suspenso el derecho a la participación, asociación y representación política de todas aquellas organizaciones y personas que puedan compartir los objetivos que la candidatura ilegalizada defiende.

Izquierda Anticapitalista quiere expresar su solidaridad con “Iniciativa Internacionalista-La Solidaridad entre los Pueblos”, apoyará las iniciativas que contribuyan a la recuperación de todos sus derechos ahora vulnerados ante el Tribunal Constitucional y se compromete a denunciar, en caso de que éste confirme la sentencia, la ilegalización de esta candidatura y la Ley de Partidos durante la campaña electoral.

17 de mayo de 2009

Wa Allahu Akbar.

Infamia na nosa terra

Probe Galicia, non debes
Chamarte nunca española.
Qu’ España de ti s’ olvida
Cando eres ay! tan hermosa.
Cal si na infamia naceras
Torpe, de ti s’ avergonza,
Y á nay qu’ un fillo despreça
Nay sin coraçon se noma.
Naide por que te levantes
Ch’ alarga á man bondadosa.
Naide os teus prantos enxuga,
Y homilde choras e choras.

[…]

Rosalía de Castro, Cantares Gallegos, 1863. Enlace de la RAG.

Medo ás linguas (citando a Suso de Toro)

«Galaicoportugués, chaman á lingua dos trovadores e das Cantigas de Afonso X. Non galaico-portugaico, nin castellanaico nin francesaico. Os mestres que non podían soportar a existencia do galego buscáronlle un disfrace de cousa rara, etérea. Pois non, galego. Que xente é esa que lle ten medo ás linguas?»

Suso de Toro, Fóra de Lugar, Botella ao mar, Luces, El País, 27 de febrero de 2009.

¿Cómo llaman Carlos Alvar y Jenaro Talens al gallego en su Antología de la lírica medieval de la Península Ibérica Locus amoenus, Galaxia Gutenberg / Círculo de Lectores, Barcelona, 2009, con subvención de la Dirección General del Libro dependiente del Ministerio de Cultura?

Adivinen.